Bepaalde stoffen die effectief zijn bij een ziekte, zijn niet altijd als geneesmiddel beschikbaar. Ook zijn veel industriële geneesmiddelen niet meer of niet in de juiste sterkte of vorm te verkrijgen. Daarom bereidt de apotheek geneesmiddelen zodat de patiënt toch het geneesmiddel krijgt dat hij nodig heeft.
Handreiking Voor Toediening Gereed Maken
In november 2022 zijn een handreiking Voor Toediening Gereed Maken (VTGM) en een Richtlijn Dubbele controle bij VTGM gepubliceerd. Deze praktijkgerichte documenten ondersteunen apothekers bij de samenwerking met verpleegkundigen en verzorgenden bij VTGM. Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN) nam het initiatief voor deze handreiking en richtlijn. KNMP nam deel aan de werkgroep.
Bij VTGM door verpleegkundigen en verzorgenden heeft de apotheker een belangrijke rol. Hij is als medicatiespecialist met al zijn productzorgkennis de deskundige die ervoor zorgt dat voorschrijvers, andere zorgverleners en patiënten op een veilige manier omgaan met VTGM. In de handreiking worden de verantwoordelijkheden van de apotheker beschreven bij het veilig voor toediening gereed maken van geneesmiddelen. Bijvoorbeeld het borgen van de kwaliteit van de gehele VTGM-procedure en het opstellen of beschikbaar stellen van een handboek voor VTGM-handelingen. Dit geeft de apotheker handvatten bij het maken van samenwerkingsafspraken.
Bereiden in de praktijk
Producten en diensten bereiden
De KNMP biedt verschillende producten en diensten op het gebied van productzorg en bereiden.
Veelgestelde vragen over apotheekbereiding
Apothekers mogen op kleine schaal geneesmiddelen bereiden voor eigen patiënten. In de Geneesmiddelenwet is bepaald dat de apotheker daarvoor bij uitzondering geen fabrikantenvergunning of handelsvergunning nodig heeft. De apotheek dient te voldoen aan de KNMP-richtlijn ‘Bereiden’ of de GMP-Z Richtlijn ziekenhuisfarmacie. De richtlijn bevat actuele aanbevelingen voor de randvoorwaarden waaraan een bereidende apotheek moet voldoen.
Voormalig VWS-minister Bruins heeft in april 2019 in een brief aan de Tweede Kamer over apotheekbereidingen de term ‘verstrekking in het klein’ nader geduid. De minister stelt in de brief dat het bij ‘verstrekking in het klein’ gaat om verstrekking aan enkele tot ongeveer 50 unieke patiënten per maand bij langdurig gebruik, en tot ongeveer 150 unieke patiënten per maand bij kortdurend gebruik van een specifiek product.
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) zal deze voorwaarden en aantallen uitwerken in door haar vast te stellen beleidsregels en hierop toezicht houden. De brief van de minister betreft apotheekbereidingen en geen doorgeleverde bereidingen, waar IGJ een aparte circulaire 'Handhavend optreden bij collegiaal doorleveren van eigen bereidingen door apothekers' aan heeft gewijd.
Als apothekers niet in de eigen apotheek kunnen bereiden, mogen andere apotheken geneesmiddelen voor hen bereiden; 'doorleveren'. Landelijke doorleveraars bereiden en leveren veelvoorkomende apotheekbereidingen aan apotheken. De LNA-mededeling ‘Doorgeleverde bereidingen: inkoop’ gaat in op de consequenties van doorleveren voor niet-bereidende apotheken. Als de behandelend apotheker het recept voor de apotheekbereiding (en daarmee de patiënt) overdraagt aan zijn bereidende collega, valt dit niet onder doorleveren. Op deze wijze bereidt de bereidende apotheek op kleine schaal voor een eigen patiënt. Dit valt onder de uitzondering van de Geneesmiddelenwet.
KNMP-standpunt
SIG Productzorg en bereiden
De Special Interest Group (SIG) Productzorg en Bereiden bestaat uit apothekers uit de praktijk die belangstelling hebben voor alle facetten van het geneesmiddel als product (productzorg): vanaf de ontvangst van een product of de bereiding ervan in de apotheek tot en met de toediening aan de patiënt.
Veelgestelde vragen over Sendolor morfine-infusievloeistof
Wanneer apotheken morfinecassettes op kleine schaal voor hun eigen patiënten bereiden, is dat wettelijk toegestaan. Volgens de KNMP-richtlijn Bereiden gaat de apotheker hierbij na of de apotheekbereiding meerwaarde heeft boven het (ogenschijnlijk) overeenkomstige handelsproduct voor de patiënt. Het is aan de zorgverzekeraar om te beslissen of deze bereiding voor vergoeding in aanmerking komt. Voor meer informatie zie de LNA-mededeling Organisatie Apotheekbereiding en de KNMP-richtlijn Bereiden.
Een doorgeleverde bereiding is niet toegestaan volgens de Circulaire collegiale doorlevering als er een geregistreerd therapeutisch equivalent in Nederland of in een andere EU-lidstaat op de markt is. Het is aan artsen en apothekers te bepalen of de morfinecassettes meerwaarde hebben, in welk geval het geregistreerd alternatief niet adequaat is en het product doorgeleverd mag worden. Via de LNA-helpdesk melden apothekers dat een aantal thuiszorgverpleegkundigen liever de medicatiecassettes blijft gebruiken. Na het aansluiten van een infuuszak moet adequaat geprimed worden anders geeft de pomp een signaal af en moet de pomp opnieuw worden ingesteld door de verpleegkundige.
Veelgestelde vragen over dexamfetamine/Tentin
Magistrale bereiding voor eigen patiënten in eigen apotheek is toegestaan. In het FNA is een voorschrift beschikbaar voor de bereiding van Dexamfetaminesulfaatcapsules 2,5 mg; 5 mg.
Een niet-bereidende apotheker die voor zijn patiënt een doorgeleverde bereiding verkiest boven een geregistreerd alternatief, moet dit op klinische gronden kunnen motiveren. Het gaat in die gevallen om een ‘speciale behoefte van medische aard’. Bijvoorbeeld wanneer de patiënt allergisch is voor een hulpstof. Dit staat beschreven in de annex Geregistreerd adequaat alternatief van de circulaire.
De IGJ geeft aan dat uit het patiëntendossier moet blijken dat er geen geregistreerd adequaat alternatief is. Leg daarom als apotheek in het patiëntendossier vast waarom er een niet-geregistreerd dexamfetamine ter hand is gesteld.
Een doorgeleverde bereiding (DB) mag nooit bereid worden vanwege overwegingen van financiële aard.
Bekijk de circulaireJa, volgens de Nederlandse samenvatting van de productkenmerken (SmPC) is Tentin, geregistreerd om in 2 of 4 gelijke delen te doseren.