KNMP-fondsen: wetenschappelijk onderzoek voor de apotheker in de praktijk

Met de nieuwe concrete advieswaarden voor methotrexaat in rode bloedcellen, hebben (ziekenhuis)apotheker en reumatoloog een extra tool in handen om de therapie met mtx te optimaliseren. Tevens loont het om feedback te geven op de gemeten therapietrouw bij biologicals, maar dat we ons niet blind moeten staren op een lage geneesmiddelspiegel: soms is het logisch dat een spiegels nagenoeg nul is, bijv als iemand vanwege koorts tijdelijk moest stoppen. Het is belangrijk om in gesprek te blijven met de patiënt over therapietrouw, en daarbij ook te denken aan de eigen gedachten rondom medicatie, omdat ook (on)bewuste gedachten over DMARDs van invloed zijn op de therapietrouw van de reumapatiënt.

Bekijk het proefschrift

De belangrijkste inzichten uit dit proefschrift betreffen duidelijke adviezen met betrekking tot de farmacologische personalisering van tyrosine kinase remmers (TKIs) in de farmaceutische klinische praktijk voor zowel apothekers als medisch specialisten. Het proefschrift beslaat drie delen. Allereerst behelst het de toepasbaarheid van het chromatografisch kwantificeren van TKIs in plasma en andere matrices (hoofdhaar en liquor). Het is relevant om betrouwbaar en accuraat geneesmiddelconcentraties te meten voor verder onderzoek en therapeutic drug monitoring. Vervolgens zijn meerdere interacties tussen TKIs en comedicatie en allerhande voeding (inclusief kruiden) onderzocht en kunnen hiermee direct klinisch toepasbare adviezen worden gegeven om TKIs veilig en effectief voor te kunnen schrijven. Tot slot worden verschillende translationele farmacologische onderzoeken gepresenteerd waarbij het effect van meerdere variabelen op de systemische blootstelling van TKIs is onderzocht. Deze TKI concentraties zijn ook gecorreleerd aan effectiviteit (overleving) en het optreden van ernstige bijwerkingen.

Bekijk het proefschrift

2.7% van alle ziekenhuisopnames van patiënten tussen 18 en 65 jaar zijn mogelijk veroorzaakt door een medicijn. Bij patiënten van 65 jaar en ouder werd 10.2% van de opnames mogelijk veroorzaakt door een medicijn. De percentages verschilden niet tussen 2008 en 2013. We kunnen daarom concluderen dat het aantal medicijngerelateerde ziekenhuisopnames niet is gedaald tussen 2008 en 2013. Wel blijkt de oorzaak van deze opnames te veranderen. Botbreuken ten gevolge van vallen door medicijnen (met name door slaapmiddelen en bloeddrukverlagers) is een van de belangrijkste oorzaken. De risicofactoren voor deze type opnames zijn niet veranderd in de loop van tijd. Zowel in oudere als nieuwere onderzoeken bleek dat vooral ouderen en vrouwen een grotere kans hebben op medicijn-gerelateerde ziekenhuisopnames. De mate van opvolging van aanbevelingen om het aantal te doen dalen zijn ook onderzocht. De huisartsen hielden zich onvoldoende aan 39% van de aanbevelingen en de apothekers aan 28% van de aanbevelingen. Het betrof vooral de aanbevelingen op gebied van het in de gaten houden van de zouthuishouding, nierfunctie en hartfalen.

Bekijk het proefschrift

Wanneer kinderen en adolescenten behandeld worden met antipsychotica kan dit leiden tot ernstige en hinderlijke bijwerkingen, waardoor monitoren van belang is. In dit proefschrift is onderzocht hoe het monitoren van bijwerkingen in de dagelijkse praktijk gaat bij kinderen en adolescenten die antipsychotica gebruiken en wat er verbeterd zou kunnen worden. Er worden veel verschillende bijwerkingen van antipsychotica door jongeren en zorgprofessionals gemeld, zoals gewichtstoename, borstvorming en bewegingsproblemen. Op verschillende manieren is onderzocht hoe bijwerkingen worden gemonitord. Telkens bleek dat de wijze van monitoren niet optimaal is en sterk verschilt tussen zorgprofessionals. Zorgprofessionals noteren zelden de reden waarom ze niet monitoren en het monitoren gaat meestal niet volgens de richtlijnen. Er zijn klinische richtlijnen over hoe er gemonitord zou moeten worden op bijwerkingen. Echter, deze richtlijnen verschillen in wat en hoe vaak er gemonitord moet worden. Het is ook niet altijd duidelijk hoe de richtlijnen toe te passen in de dagelijkse praktijk. Verder is goede begeleiding van kinderen en adolescenten die antipsychotica gebruiken essentieel. Adolescenten die hierover zijn geïnterviewd, vinden persoonlijke begeleiding en betrokkenheid bij de besluitvorming over hun behandeling belangrijk. Beter monitoren is van belang om een veilige en effectieve behandeling met antipsychotica voor deze kwetsbare groep te bewerkstelligen.

Dit proefschrift behandelt het verbeteren van therapietrouw bij patiënten met (therapieresistente) hypertensie en het optimaliseren van antihypertensiva gebruik. Om therapieontrouwe patiënten te identificeren hebben wij een dried blood spot (DBS)-methode ontwikkeld voor het meten van antihypertensiva spiegels in een druppel bloed. Bovendien is er in samenwerking met een psycholoog en een socioloog een communicatiehulpmiddel ontworpen ter ondersteuning van het gesprek naar therapieontrouw. De DBS methode en het communicatiehulpmiddel hebben we toegepast in een gerandomiseerde gecontroleerde multicenter onderzoek waarbij we de therapieontrouw bij patiënten met resistente hypertensie probeerden te verbeteren.

Tacrolimus is een effectief geneesmiddel in het voorkomen van afstoting na transplantatie. Echter, tacrolimus heeft een nauwe therapeutische breedte en een grote variabiliteit tussen patiënten wat betreft de farmacokinetiek. Hierdoor wordt een groot deel van de patiënten in de vroege fase na transplantatie blootgesteld aan een te lage of een te hoge concentratie van dit geneesmiddel, wat het risico op afstoting of toxiciteit vergroot. Het proefschrift gaat over het optimaliseren van de tacrolimus blootstelling na transplantatie, door middel van computermodellen en doseringsalgoritmen die de dosisbehoefte van een patiënt kunnen voorspellen en nieuwe manieren om de blootstelling aan tacrolimus te monitoren.

Bekijk het proefschrift

In dit proefschrift hebben we de farmacokinetiek van fluconazol en van micafungine, twee antimycotica, bij ernstig zieke patiënten bestudeerd. De verschillen in farmacokinetiek voor beide antimycotica blijkt relatief groot en is dusdanig groot dat dit aanzienlijke invloed kan hebben op de uitkomst van de behandeling. Bij beide middelen hebben we gezien dat de hoeveelheid geneesmiddel in het bloed van de patiënt (blootstelling) vaak te laag was in ernstig zieke volwassenen wanneer gedoseerd werd met de aanbevolen dosering als beschreven in de richtlijnen en bijsluiter. Onze bevindingen wijzen erop dat een geïndividualiseerde dosis nodig is om een adequate blootstelling van het geneesmiddel te kunnen garanderen en daarmee de kans op een goede uitkomst te vergroten.