Vrouwen begeleiden bij gebruik anticonceptiemiddelen

Volgens cijfers van Rutgers Expertisecentrum Seksualiteit gebruikte 59% van de vrouwen die ooit vaginale seks hebben gehad een anticonceptiemiddel in 2023. Er is een scala aan anticonceptiemiddelen beschikbaar. Er zijn hormoonbevattende tabletten in vele sterkten en combinaties, spiralen, implantaten, barrièremethoden, noodanticonceptie, noem maar op. 

Welk anticonceptiemiddel voor iemand het meest geschikt is, kan worden beïnvloed door meerdere factoren die niet voor iedereen even zwaar wegen. Denk bijvoorbeeld aan het gebruiksgemak, de betrouwbaarheid, flexibiliteit bij het gebruik en mogelijke bijwerkingen, zoals beïnvloeding van het menstruatiepatroon. Hebben we het over flexibiliteit in het gebruik, dan scoort de pil een stuk hoger dan een spiraal die je het liefst jaren zijn werk laat doen. Ook het wel of niet bevatten van hormonen kan voor sommige vrouwen bepalend zijn voor de keuze. 

Naast productgebonden factoren zoals hiervoor genoemd, kunnen patiëntgebonden factoren ook meespelen. Is er een verwachte kinderwens in de komende vijf jaar? Dan kan de plaatsing van een spiraal minder gewenst zijn. Ook speelt leeftijd en leefstijl een rol. Bij vrouwen vanaf 35 jaar die roken wordt namelijk de combinatiepil ontraden. En is er sprake van ernstig overgewicht? Dan is het gebruik van de anticonceptiepleister niet geadviseerd, omdat de betrouwbaarheid mogelijk verlaagd is. Komt het vaak voor dat de patiënt de pil vergeet in te nemen? Dan heeft een anticonceptiemethode die niet dagelijks gebruikt hoeft te worden de voorkeur. Kortom, een hoop informatie om uit te vragen bij het kiezen van een geschikt middel.

De vrees voor bijwerkingen is misschien wel de belangrijkste factor die vrouwen ervan weerhoudt te starten met hormonale anticonceptie. Je hoort regelmatig verhalen over bijvoorbeeld gewichtstoename, depressieve gevoelens en libidoverlies. Van sommige bijwerkingen is bewezen dat deze samen kunnen hangen met het gebruik van hormonale anticonceptie. Maar er doen ook veel verhalen de ronde die vrouwen onterecht afschrikken. Sociale media zijn bijvoorbeeld een bron van onjuiste uitspraken over risico’s van voornamelijk hormonale anticonceptie. Het is daarbij goed om te bedenken dat de meest gemelde bijwerkingen bij 1-10% van de pilgebruikers voorkomen. Deze bijwerkingen zijn vaak van voorbijgaande aard. Het kan dus lonen om de hormonale anticonceptiemethode enkele maanden voort te zetten om van de bijwerkingen af te zijn.

Hormonale anticonceptiemiddelen kennen een uniek gebruik ten opzichte van andere geneesmiddelgroepen. Het ene product werkt voor slechts één dag, maar andere producten kunnen wel zeven dagen (pleister), 12 weken (prikpil) of zelfs acht jaar (Mirena spiraal) doorwerken. Daarnaast heb je met de dagelijkse tabletten soms te maken met een stopweek en kan het vergeten van een tablet effect hebben op de anticonceptieve werking. Deze unieke kenmerken zijn belangrijk om te benoemen bij nieuwe gebruikers, omdat de meeste adviezen niet voor zich spreken. 

Zo heeft het vergeten van één pil in de tweede of derde week van de strip minder gevolgen dan wanneer dit in de eerste zeven dagen gebeurt. Ook na de zwangerschap heb je te maken met bijzondere gebruiksadviezen. Bijvoorbeeld na een bevalling mag de moeder wanneer ze borstvoeding geeft vanaf drie weken al starten met de minipil, terwijl de combinatiepil pas vanaf zes weken gebruikt mag worden. 

Ook voor vrouwen die noodanticonceptie nodig hebben, kan de apothekersassistent als vertrouwelijk aanspreekpunt een betrouwbare bron van informatie zijn. Het gaat om een aanzienlijke groep, aangezien volgens Rutgers 5% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd een morning-afterpil gebruikte in 2023. Je kunt hen helpen bij vragen over juist gebruik, bijwerkingen en wisselwerkingen. Geef ook instructies mee over het juiste gebruik. De anticonceptiepil is bijvoorbeeld niet direct betrouwbaar. Daarom moeten vrouwen gedurende een bepaalde periode aanvullende maatregelen nemen tijdens geslachtsgemeenschap, zoals een condoom. 

Zoals in dit artikel toegelicht komt er veel kijken rondom het gebruik van (nood)anticonceptiemiddelen. Wees bewust van de informatie die beschikbaar is via ‘Anticonceptie Vraag en Antwoord’ op de KNMP Kennisbank en gebruik dit in je voordeel.

Door Riko van Grunsven, productspecialist bij het Geneesmiddel Informatie Centrum (GIC)