Geneesmiddelen kunnen om verschillende redenen niet beschikbaar zijn. In de keten kunnen er problemen met productie, distributie, kwaliteit en economische redenen aan de orde zijn. Van meer dan de helft van de tekorten is de oorzaak niet bekend bij KNMP Farmanco.
Tijdelijke geneesmiddelentekorten
Tijdelijke geneesmiddelentekorten ontstaan vaak door productieproblemen of door een toegenomen vraag. Fabrikanten leveren steeds vaker net op tijd. De fabrikanten en groothandels hebben geen ruime voorraad meer van geneesmiddelen, omdat dit geld kost. Wanneer een fabrikant veelal op het laatste moment levert en zowel de fabrikant zelf als de groothandel geen voorraden meer heeft, zorgt een vertraging in de productie of het transport direct voor beschikbaarheidsproblemen.
Geneesmiddelen en grondstoffen worden vaak ver weg in Azië geproduceerd. Hierdoor kunnen de tekorten moeilijk snel worden opgevangen. Ook ontstaat er door een tekort aan het ene geneesmiddel regelmatig een tekort aan een ander, vergelijkbaar geneesmiddel. Hierdoor veroorzaakt één tekort soms meerdere tekorten van geneesmiddelen.
Definitieve geneesmiddelentekorten
Als geneesmiddelen helemaal van de markt worden gehaald, is dit in de meeste gevallen vanwege economische redenen. Simpele, relatief goedkope geneesmiddelen verdwijnen geregeld van de Nederlandse markt.
Relatie geneesmiddelentekorten en geneesmiddelprijzen
Het prijsniveau van geneesmiddelen in Nederland is door de jaren heen gedaald. Gecombineerd met het lage inwonertal en de lage geneesmiddelenconsumptie maken de lage prijzen Nederland tot een relatief oninteressant afzetgebied voor geneesmiddelfabrikanten. De lage prijzen zijn het gevolg van de instrumenten die de overheid en zorgverzekeraars inzetten om de farmaceutische zorg betaalbaar te houden. Het inkoopbeleid van zorgverzekeraars is een voorbeeld van een prijsdrukkend instrument.
Geneesmiddelentekorten zijn niet alleen een Nederlands probleem. Echter, door de lage prijzen staat Nederland achteraan in de rij zodra de productie van een geneesmiddel weer op gang komt.
Situatie in Nederland
De prijsdruk op geneesmiddelen is ook in Nederland terug te zien. De prijzen zijn sterk gedaald door de jaren heen (zie figuur) door verschillende prijsdrukkende maatregelen. Gecombineerd met het lage inwonertal en de lage geneesmiddelenconsumptie maken de lage prijzen Nederland tot een relatief oninteressant afzetgebied voor geneesmiddelfabrikanten. Zodra er een tekort ontstaat, staat Nederland achteraan in de rij als het gaat om de levering van geneesmiddelen. Daarnaast worden er jaarlijks tientallen geneesmiddelen met een (te) lage opbrengst van de markt gehaald.
Het zogenaamde ‘domino-effect’ ligt ook op de loer. Doordat sommige geneesmiddelen een groot marktaandeel hebben (bijvoorbeeld door het inkoopbeleid van zorgverzekeraars), kunnen geneesmiddelen met een klein marktaandeel een eventueel tekort niet opvangen. Zo leidt een tekort vervolgens weer tot nieuwe tekorten.