Aanpak geneesmiddelentekorten

In de apotheek wordt het tekort vaak gesignaleerd als de apotheker het geneesmiddel niet meer kan bestellen bij de groothandel. Als de voorraad in de apotheek op is, gaat de apotheker op zoek naar een vervangend geneesmiddel om te voorkomen dat de patiënt zonder geneesmiddel komt te zitten. In overleg met voorschrijver en patiënt komt de apotheker tot de beste oplossing.

Het zijn de apothekers die als medicatiespecialist aan de balie van de apotheek of in het ziekenhuis zoeken naar alternatieven voor de patiënt. Apothekers zorgen met ‘kunst- en vliegwerk’ voor een ander merk, al dan niet met dezelfde sterkte of vorm. Of ze bieden een zogeheten therapeutisch alternatief – een ander middel voor dezelfde aandoening – dat in sommige gevallen minder goed werkt, meer bijwerkingen kent of duurder is. Importeren en bereiden zijn ook oplossingsrichtingen. Hierdoor kan de behandeling van de patiënt worden voortgezet en blijft de impact voor de patiënt in veel gevallen beperkt.

De KNMP pleit voor maatregelen om de leveringszekerheid van geneesmiddelen op patiëntniveau maximaal te borgen en minimaal niet verder te doen verslechteren. Zo kunnen apothekers voor patiënten de continuïteit van behandeling verder verbeteren.

Daarnaast pleit de KNMP voor aan het aanwijzen van meerdere leveranciers per voorkeursmiddel, het kostendekkend maken van apotheekbereidingen en de productie van geneesmiddelen dichterbij huis.

In 2022 is de beleidsregel gepubliceerd waarin is vastgesteld dat deze minimale veiligheidsvoorraad zes weken bij de handelsvergunninghouders, en vier weken bij de groothandelaren bedraagt. De beleidsregel is een concretisering van de Geneesmiddelenwet, en is van toepassing op receptgeneesmiddelen. 1 juli 2023 moet de veiligheidsvoorraad zijn gerealiseerd. 2023 is een overgangsjaar waarin de IGJ in beginsel niet handhavend zal optreden bij het niet voldoen aan de voorraadverplichting.

Deze beleidsregel is het resultaat van een onderzoek van het VWS in 2019 naar de mogelijkheden voor het aanleggen van een veiligheidsvoorraad. Ondanks maatregelen en de oprichting van een Meldpunt geneesmiddelentekorten in 2017 blijft het aantal tekorten stijgen. 

In 2013 is de ‘Werkgroep geneesmiddelentekorten’ opgericht om de impact voor patiënten te verminderen. Naast de KNMP zijn diverse stakeholders vanuit de sector deelnemer van de werkgroep. De werkgroep heeft onder andere maatregelen opgesteld om de tekorten tegen te gaan. De Geneesmiddelenwet verplicht handelsvergunninghouders om de beschikbaarheid op de Nederlandse markt en (mogelijke) tekorten van een geneesmiddel te melden. In 2017 is hiertoe het Meldpunt geneesmiddelentekorten en -defecten opgericht. De coördinatie van het Meldpunt geneesmiddelentekorten en -defecten ligt bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ).

Na de coronapandemie heeft VWS het beleidsprogramma 'pandemische paraatheid’ in het leven geroepen. Het versterken van de leveringszekerheid van medische producten (waaronder geneesmiddelen) is hier onderdeel van. Zowel nationaal als internationaal wordt ingezet op het verminderen van afhankelijkheden. 

Daarnaast zet VWS in op het beschermen van economisch kwetsbare geneesmiddelen. Zo gelden er voor deze groep geneesmiddelen een tweetal mitigerende maatregelen waarbij de maximumprijs en de vergoedingslimiet wordt opgehoogd.

Vanuit Europa is ook aandacht voor de geneesmiddelentekorten. De toegang tot geneesmiddelen, waaronder het tegengaan van de tekorten, staat op de agenda van de Europese Commissie. De afhankelijkheid van niet-EU landen voor de geneesmiddelvoorziening en het terughalen van de productie naar Europa is hier onderdeel van. Er zijn verschillende Europese initiatieven waarbij ook Nederland is aangesloten.